Hồi sinh con đường khổng lồ "cởi trói" Iran, Trung Quốc "ngắm trúng" Thổ Nhĩ Kỳ và Pakistan

Tuyến đường sắt xuyên quốc gia được hồi sinh

Theo tìm hiểu của Nikkei Asia Review, tuyến đường sắt xuyên quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Pakistan (ITI) dự kiến sẽ tăng cường kết nối với Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc bằng cách cung cấp kết nối đường sắt giữa Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ.

Nguồn gốc của dự án lớn này có trong dự án Container Train Service ITI được triển khai năm 2009 dưới sự bảo trợ của Tổ chức Hợp tác Kinh tế (ECO). ECO là tổ chức liên chính phủ về kinh tế và chính trị gồm 10 thành viên được thành lập vào năm 1985 bởi Iran, Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ.

Tuy nhiên ITI mới được chạy thử nghiệm và chưa bao giờ được đưa vào hoạt động hoàn chỉnh.

Con đường sắt rộng lớn trải dài 6.540km - lớn hơn 1/6 chu vi của thế giới. Khoảng 1.950km đường nằm ở Thổ Nhĩ Kỳ, 2.600 km ở Iran và 1.990 km ở Pakistan. Hành trình từ Istanbul tới Islamabad sẽ được rút ngắn lại rất nhiều.

Tuyến đường "cởi trói" Iran

Nguồn thạo tin nói với Nikkei rằng đường sắt ITI sẽ được nối với khu vực Tân Cương của Trung Quốc thông qua dự án đường sắt ML-1 của Pakistan. Dự án ML-1 có giá trị khoảng 6.8 tỉ USD và là thành phần lớn nhất trong Hành lang Kinh tế Trung Quốc - Pakistan (CPEC). CPEC là thành phần chủ chốt của Pakistan trong Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc. ML-1 được dự kiến hoàn thành vào năm 2026.

Các nhà quan sát coi tuyến đường sắt ITI là một phần mở rộng của BRI. Nhà phân tích Tây Á của Trung tâm Nghiên cứu Châu Á tại Học viện Nghiên cứu Chiến tranh Warsaw, ông Lukasz Przybyszewski cho rằng Bắc Kinh coi cơ sở hạ tầng giao thông của Iran nói riêng - và của ECO nói chung - như một phần của BRI.

Các chuyên gia cũng chỉ ra, tuyến đường sắt ITI sẽ giúp Iran vượt qua các lệnh trừng phạt của Mỹ. Ông Przybyszewski cho biết các dự án cơ sở hạ tầng như tuyến đường sắt ITI sẽ kích thích nền kinh tế Iran và các kết nối đường sắt mới sẽ mang lại sự linh hoạt hơn trong tương lai.

"Trong những tình huống khủng hoảng hoặc chiến tranh, các tuyến đường thương mại như vậy rất có giá trị và mang lại lợi nhuận cao," ông Przybyszewski nói với Nikkei.

Khó khăn của Pakistan và sự giúp đỡ về mặt chính trị của Trung Quốc

Tuy nhiên, Pakistan hiện nay đang gặp nhiều khó khăn trong việc nâng cấp mạng lưới đường sắt của mình. Không giống như các tuyến ở Iran và Thổ Nhĩ Kỳ, các tuyến đường của Pakistan hiện này không thể chở các đoàn tàu hàng nặng. Trong khi đó, tuần trước, Trung Quốc đã từ chối khoản vay ưu đãi hoàn toàn mà Islamabad muốn cho dự án ML-1 trị giá 6.8 tỷ USD.

Các chuyên gia cho rằng Pakistan sẽ phải tìm kiếm nguồn tài trợ bên ngoài khuôn khổ BRI. Chuyên gia Przybyszewski cho biết, Trung Quốc sẽ cung cấp những hỗ trợ về mặt chính trị cho tuyến đường sắt ITI vì dự án có lợi cho BRI. Tuy nhiên nước này hy vọng Iran, Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ gánh chi phí và chia sẻ rủi ro nếu họ muốn được lợi từ tuyến đường ITI.

Bắc Kinh ngắm trúng Thổ Nhĩ Kỳ

Tuyến đường sắt ITI sẽ là tuyến đường sắt thường xuyên đầu tiên giữa Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ. Các chuyên gia tin rằng ngoài con đường này, Trung Quốc có thể phát triển đang phát triển một tuyến đường nữa tới quốc gia này.

Nhà nghiên cứu cao cấp tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore, ông James M. Dorsey nói với Nikkei rằng, các quyết định của Bắc Kinh về giá trị của các tuyến đường phản ánh tham vọng kinh tế và địa chính trị của nước này.

"Theo quan điểm của Bắc Kinh, Thổ Nhĩ Kỳ là một trung tâm thương mại quan trọng và về lâu dài sẽ không có hại nếu có nhiều tuyến đường sắt nối hai quốc gia với nhau."

Ông Dorsey nói rằng Thổ Nhĩ Kỳ đang tự định vị mình là một trung tâm giao thông Âu - Á quan trọng, và vì mục tiêu đó, việc Thổ Nhĩ Kỳ phát triển nhiều tuyến đường sắt đến Nam Á và Trung Quốc là điều hoàn toàn hợp lý.