Chuyển giao 65 thủ tục đất đai về cấp xã: Cơ hội, thách thức và trách nhiệm không thể né tránh

Từ năm 2025, hệ thống thủ tục hành chính lĩnh vực đất đai bước vào giai đoạn cải cách mạnh mẽ khi 65 trong số 66 thủ tục được giao về cấp xã. Đây là bước chuyển có ý nghĩa quan trọng trong hành trình cải cách hành chính, giúp đưa dịch vụ công đến gần người dân hơn, đồng thời đặt ra nhiều yêu cầu mới về năng lực, trách nhiệm và sự minh bạch của chính quyền cơ sở.

Cấp xã trước bước ngoặt lớn

Theo chỉ đạo của Bộ Tài nguyên và Môi trường  Nông nghiệp (sau khi hợp nhất Bộ Tài nguyên và Môi trường với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), việc chuyển giao phần lớn thủ tục đất đai về cấp xã được kỳ vọng sẽ cải thiện chất lượng phục vụ người dân, đẩy nhanh quá trình số hóa hành chính và đưa bộ máy gần dân hơn.

Trong 65 thủ tục được phân quyền có nhiều nội dung trọng yếu như cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đăng ký biến động, xác nhận nguồn gốc sử dụng đất, cấp bản sao, xử lý mất sổ đỏ, giao đất, thuê đất, thu hồi đất… Những thủ tục vốn trước đây yêu cầu người dân phải đi lại nhiều lần, nay được kỳ vọng sẽ được xử lý tại chỗ, tiết kiệm chi phí và thời gian.

Tuy nhiên, thách thức không nhỏ. Một trong những trở ngại lớn nhất là nhân lực. Không ít địa phương vẫn thiếu cán bộ địa chính được đào tạo bài bản, chưa quen với khối lượng lớn công việc chuyên môn và áp lực xử lý đúng quy trình. Trong khi đó, nhiều xã chưa có đủ thiết bị văn phòng, phần mềm chuyên ngành như VILIS, hoặc đường truyền mạng ổn định để vận hành hệ thống thông suốt.

Nếu không được chuẩn bị kỹ lưỡng, rất dễ xảy ra tình trạng “phân quyền nửa vời”. Thay vì làm cho dân nhanh hơn, gọn hơn, việc thiếu năng lực có thể dẫn đến quá tải, sai sót trong xử lý hồ sơ và tiềm ẩn nguy cơ tiêu cực.

Chuyển giao quyền lực hay chuyển giao trách nhiệm?

Điểm duy nhất còn thuộc cấp trên là thẩm quyền hòa giải tranh chấp đất đai – cho thấy vai trò kiểm soát vẫn cần giữ lại trong những tình huống phức tạp. Còn lại, xã sẽ trở thành đầu mối chính trong toàn bộ quy trình hành chính đất đai: từ tiếp nhận, xử lý đến trả kết quả.

Nói cách khác, đây không chỉ là chuyển giao quyền lực mà là chuyển giao trách nhiệm ở mức độ sâu rộng. Nếu không đi kèm với cơ chế giám sát chặt chẽ, nguy cơ phát sinh tiêu cực, xin-cho, và lạm quyền ở cơ sở là điều hoàn toàn có thể xảy ra.

Ba yếu tố cần thiết để đảm bảo hiệu quả thực chất: nâng cao năng lực và đạo đức cán bộ địa chính xã; hiện đại hóa hạ tầng số; và cuối cùng, xây dựng cơ chế giám sát từ người dân – những người trực tiếp sử dụng dịch vụ.

Các bộ ngành cần ban hành hướng dẫn cụ thể, tổ chức tập huấn chuyên sâu, phân bổ nguồn lực phù hợp cho từng địa phương. Chính quyền cấp tỉnh cần vào cuộc với vai trò điều phối và hậu kiểm, kịp thời phát hiện và xử lý các vướng mắc.

Nếu được thực hiện nghiêm túc, đây có thể là bước tiến đột phá trong cải cách hành chính và quản trị đất đai ở cơ sở. Nhưng nếu buông lỏng, nguy cơ lặp lại mô hình hành chính cũ với lớp vỏ mới là điều không thể chủ quan

Bích Khuê