Lâm Đồng: Người dân mắc kẹt trong mê cung thủ tục đất đai

Những mái nhà tồn tại suốt hàng mấy chục năm, những thửa đất đã gắn bó cả đời người. Thế nhưng chỉ vì sự máy móc trong quy trình quản lý đất đai và sự chậm trễ trong cập nhật thực tế, nhiều hộ dân ở thành phố Đà Lạt, huyện Đức Trọng và thị trấn Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng đang rơi vào cảnh mất trắng quyền lợi. Khi quyền được sống hợp pháp trên chính mảnh đất của mình cũng trở thành một cuộc chiến gian nan, đâu mới thực sự là công lý cho người dân?​

Người dân thị trấn Lạc Dương: Được UBND huyện giao đất từ năm 1995, xậy nhà năm 1996, sống ổn định nộp thuế sử dụng đất từ năm 1998 đến nay nhưng bị quy kết vi phạm xây dựng

Gia đình ông Đào Văn Hồng tại thị trấn Lạc Dương đã sinh sống ổn định suốt hơn hai mươi năm trên khu đất có ba công trình gồm một căn nhà tình nghĩa xây từ năm 1996, một căn nhà tự dựng từ năm 2004 và một kho chứa vật tư nông nghiệp tạm thời xây dựng tạm năm 2023. Các công trình này không xảy ra tranh chấp, từ trước đên nay không bị chính quyền xử phạt vi phạm về đất đai, sử dụng ổn định. Thế nhưng, khi đề nghị cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, họ lại bị cơ quan chức năng kết luận vi phạm do “chuyển mục đích sử dụng đất” và “xây dựng trái phép” đề nghị UBND thị trấn xử phạt vi phạm trước khi thực hiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (CNQSDĐ).​

Ngôi nhà ông Hồng xây dựng sự dụng từ năm 1996 đến nay những khi đi thực hiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ủy ban nhân dân huyện lạc Dương vẫn đề nghị xử phạt vi phạm đất đai

Điều đáng nói, năm 1995 gia đình ông được UBND huyện Lạc Dương giao đất theo quyết định số 372/QĐ-UBND và làm nhà ở từ năm 1996 và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế từ năm 1998 đến nay. Phần lớn các công trình này đều hình thành trong hoàn cảnh thực tế cần thiết và trước cả khi nhiều quy định mới về đất đai ra đời. Việc quy kết toàn bộ là vi phạm, buộc người dân phải xử lý hành chính mới được xét cấp giấy, cho thấy cách áp dụng pháp luật quá cứng nhắc, thiếu nhân văn và đã hết thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính về đất đai. Những mái nhà cũ kỹ, nơi trú ngụ của mẹ già và các thế hệ con cháu, trong mắt những bản báo cáo hành chính, lại chỉ còn là những “công trình vi phạm”.​

Người dân ở thành phố Đà Lạt: Khai hoang đất từ năm 2000 sử dụng ổn định đến nay vẫn chưa được cấp giấy CNQSD đất.

Gia đình ông Nguyễn Thạch ở tại thành Phố Đà Lạt khai hoang đất từ năm 2000 sử dụng ổn định, không tranh chấp với nhiều lý do khác nhau đến nay vẫn chưa được xem xét cấp giấy CNQSD đất. Theo hồ sơ của ông Nguyễn Thạch, ngày 04/12/2024 ông nộp hồ sơ đăng ký cấp giấy CNQSD đất tại một cửa thành phố Đà Lạt đến ngày 25/03/2025 được phòng Tài nguyên và Môi trường thành phố Đà Lạt thông báo kết quả xác nhận đăng ký đất đai. Đến ngày 02/04/2025 ông nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy CNQSD đất thời hạn là 23 ngày làm việc sau đó ông liên hệ một cửa thành phố Đà Lạt để nhận kết quả thì đồng chí Phạm Thị Kim Thuận cán bộ tiếp nhận và trả lời hồ sơ được chuyển về UBND phường 5 công khai lại hồ sơ. Mặc hồ sơ ông đã được hội đồng đăng ký đất đai phường 5 tổ chức họp xét theo biên bản 140/BB-HĐĐK ngày 13/11/2024. Theo quy định luật Đất đai năm 2024 sau khi nhận kết quả xác nhận đăng ký đất đai thì người dân nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy CNQSD đất, không phải thực hiện công khai hồ sơ theo điều 33 Nghị Định 101/NĐ-CP, ngày 29/7/2024 thi hành luật đất đai năm 2024.

Tương tự người dân thị trấn Liên Nghĩa, huyện Đức Trọng: Sống ổn định, nộp thuế sử dụng đất trước ngày 15/10/1993 nhưng vẫn bị từ chối, không đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

Gia đình ông Ma Văn Thìn ở tại thị trấn Liên Nghĩa, huyện Đức Trọng đã sinh sống ổn định gần 50 mươi năm trên khu đất được bố mẹ tặng cho từ năm 1976 và đã đống thuế tiền sử dụng đất và sử dụng ôn định, không tranh chấp phù hợp quy hoạch sử dụng đất huyện Đức Trọng là đất ở Đô thị. Thế nhưng khi đề nghị cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, họ lại bị từ chối cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất với lý do không có giấy tờ tặng cho đất.​ Điều đáng nói, giấy tặng cho đất ông đã nộp đăng ký cấp GCNQSD đất từ năm 2002 đang lưu trữ tại UBND huyện Đức Trọng, cách áp dụng máy móc các quy định pháp luật đã vô tình đẩy người dân vào thế yếu. Họ không chỉ mất quyền lợi pháp lý đối với tài sản gắn bó cả đời người, mà còn chịu thêm gánh nặng chi phí và thời gian cho các thủ tục xử lý sau đó. Sự thờ ơ trước yếu tố lịch sử sử dụng đất và hoàn cảnh sống thực tế đã khiến niềm tin vào sự công bằng bị xói mòn từng ngày.​

Quy định cứng nhắc và hệ quả

Cả ba trường hợp đều phản ánh chung một thực trạng: Quy trình quản lý đất đai ở cơ sở vừa lỏng lẻo, vừa máy móc không đúng quy định. Khi quyền lợi bị xâm phạm, người dân buộc phải tự tìm cách cứu lấy mình trong một hệ thống mà đáng lẽ phải đứng về phía họ.​ Bản chất của quản lý nhà nước về đất đai là bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân, đồng thời đảm bảo trật tự sử dụng đất theo quy hoạch. Nhưng nếu chỉ chăm chăm căn cứ vào những tờ giấy, những điều khoản cứng nhắc mà quên mất con người, hoàn cảnh lịch sử của từng mảnh đất, thì luật pháp, thay vì bảo vệ công lý, lại trở thành gánh nặng.​ Điều đáng lo ngại hơn cả, là cách vận hành đó đang âm thầm đẩy những người dân lương thiện ra xa khỏi niềm tin vào sự công bằng và sự tử tế của chính quyền. Những mái nhà, những thửa đất, những giọt mồ hôi lặng thầm dựng xây cuộc đời, có thể bị phán xét lạnh lùng bởi những văn bản vô tri, những cây bút vô cảm.​ Và người dân, giữa vòng xoáy đất đai ngột ngạt ấy, chỉ biết lặng lẽ gánh chịu, trong nỗi bất lực rất đời, rất người.​

Chỉ đạo từ Trung ương: Phải giải quyết dứt điểm, không để người dân chịu thiệt

Trong bối cảnh hiện nay, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh yêu cầu “giải quyết dứt điểm các vụ việc khiếu kiện vượt cấp kéo dài”, đồng thời giao cho Thanh tra Chính phủ và các bộ, ngành liên quan phối hợp chặt chẽ với địa phương để xử lý tận gốc, không đùn đẩy trách nhiệm, không để người dân phải chịu thiệt vì sự chậm trễ của bộ máy hành chính. ​ Đặc biệt, Tổng Bí thư yêu cầu phải “phân định rõ trách nhiệm”, tăng cường đối thoại, tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành pháp luật và kết quả giải quyết đúng đắn của các cơ quan có thẩm quyền. ​ Đây là thông điệp mạnh mẽ, cho thấy sự quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong việc chấn chỉnh công tác quản lý đất đai, đảm bảo quyền lợi chính đáng của người dân, đồng thời xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, tránh để xảy ra tình trạng cán bộ vừa mới quy hoạch, bổ nhiệm lại bị xử lý. ​UBND tỉnh Lâm Đồng cần vào cuộc chỉ đạo, chấn chỉnh, xử lý, thanh tra, kiểm tra để đem lại lòng tin cho người dân trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng được đi thực hiện các thủ tục về Đất đai đúng theo chủ trương của Đảng và Nhà nước.

Căn cứ Điều 15 Luật Đất đai năm 2024. Trách nhiệm của Nhà nước đối với người sử dụng đất:

1. Có chính sách tạo điều kiện cho người trực tiếp sản xuất nông nghiệp không có đất sản xuất do quá trình chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất và chuyển đổi cơ cấu kinh tế được đào tạo nghề, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm.

2. Cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất cho người sử dụng đất khi có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật về đất đai.

3. Thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy định của pháp luật cho người có đất thu hồi khi Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

4. Tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn, trợ giúp pháp lý theo quy định của pháp luật cho người sử dụng đất trong việc thực hiện chính sách, pháp luật, thủ tục hành chính về đất đai, khai thác thông tin trong cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai.

Lê Vỹ